ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ ΤΟΥ 5/42 ΣΕ- ΨΑΡΡΟΥ
Η τελευταία μάχη του ηρωικού 5/42 Συντάγματος Ευζώνων (5/42 ΣΕ) δόθηκε στο Κλήμα Ευπαλίου Δωρίδος. Ξημερώματα της 17 Απριλίου 1944 στον απόηχο της πασχαλινής καμπάνας, η V Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ με δύναμη 5000 ανταρτών και Διοικητή τον Αρχικαπετάνιο Άρη Βελουχιώτη επιτέθηκε κατά των θέσεων του 5/42 ΣΕ ,του Σχη Δημητρίου Ψαρρού, δυνάμεως 500 ανταρτών, που βρισκόταν ανεπτυγμένο στην περιοχή του Ευπαλίου Δωρίδος και το διέλυσε.
Οι νεκροί του Συντάγματος ξεπέρασαν του 300 μεταξύ των οποίων και ο Διοκητής του, δίνοντας την εντολή ο Σχης του ΕΛΑΣ Ευθύμιος Ζούλας στους αντάρτες του να τον εκτελέσουν εν ψυχρώ. Ο ηρωικός Σχης, ενώ μπορούσε να διαφύγει, προτίμησε να παραμείνει στον χώρο των επιχειρήσεων λέγοντας: « Δεν θα φύγω, αλλά θα καθίσω εδώ για να περισώσω ότι μπορέσω έστω και δια της προσωπικής μου θυσίας».
Ο Σύνδεσμος Αποστράτων Αξιωματικών της Τάξεως 1963 πραγματοποίησε την 26 Μαΐου 2013 επίσκεψη στο Μαυσωλείο του 5/42 ΣΕ στο Κλήμα Ευπαλίου Δωρίδος για να αποτίσει φόρο τιμής στους ηρωικούς νεκρούς. Μετά την κατάθεση στεφάνου, πρότεινα όπως αντικατασταθεί η αλλοιωμένη χάρτινη φωτογραφία που υπήρχε με νέα καλαίσθητη. Η πρότασή μου έγινε αποδεκτή από το ΔΣ του Συνδέσμου της Τάξεως και αποφασίστηκε και με έγκριση και του εκπροσώπου του Δήμου Ευπαλίου να κατασκευαστεί γρανιτένια πλάκα με τη φωτογραφία και με δαπάνη του Συνδέσμου και να τοποθετηθεί πάνω στο Μαυσωλείο
το Μαυσωλείο
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΧΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΨΑΡΡΟΥ
( Συντάχθηκε από τον Ιωάννη Δ. Κακουδάκη, Αντιστράτηγο ε.α. )
Ο Δημήτριος Ψαρρός γεννήθηκε στο Χρυσό Παρνασσίδας το 1893. Αποφοίτησε από το Γυμνάσιο της Άμφισσας και γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ.
Με την κήρυξη του Ελληνοτουρκικού πολέμου 1912-13 κατατάχθηκε ως εθελοντής στον Στρατό και υπηρέτησε στο Πεδινό Πυροβολικό. Στη συνέχεια εισήλθε στη ΣΣΕ και αποφοίτησε την 1/10/1916 ως Ανθυπολοχαγός Πυροβολικού. Προήχθη σε Υπολοχαγό το 1917, σε Λοχαγό το 1919, σε Ταγματάρχη το 1924 και σε Αντισυνταγματάρχη το 1931.Έλαβε μέρος στο Μακεδονικό Μέτωπο κατά τη διάρκεια του Α΄ΠΠ και διακρίθηκε για τον ηρωισμό του. Προσχώρησε στο κίνημα της Εθνικής Άμυνας του Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη. Το 1919 έλαβε μέρος στην Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία, όπου και τραυματίστηκε. Εκπαιδεύτηκε στο Παρίσι το 1920. Έλαβε μέρος στην Εκστρατεία στη Μ. Ασία. Υπηρέτησε ως επιτελής στη Στρατιά Έβρου και ως Επιτελάρχης στη X Μεραρχία. Tο 1926 αποφοίτησε από την Ανωτέρα Σχολή Πολέμου στην οποία αργότερα υπηρέτησε και ως καθηγητής. Συνέβαλε στην οργάνωση τού τότε νεοσύστατου Υπουργείου της Αεροπορίας.
Ως Επιτελάρχης της Χ Μεραρχίας, κατηγορήθηκε για τη συμμετοχή του στο επαναστατικό κίνημα του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1935 και καταδικάστηκε από το Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης σε κάθειρξη 12 ετών και σε στρατιωτική καθαίρεση. Το 1936 χορηγήθηκε αμνηστία, επανεγράφτηκε στα στελέχη της Εφεδρείας του Στρατού και αφέθηκε ελεύθερος και ασχολήθηκε με το εμπόριο.
Πρωτοστάτησε στην Εθνική Αντίσταση (1941-1944). Δημιούργησε στη Χαλκιδική ,τον Ιούνιο του 1941, τους πρώτους επαναστατικούς πυρήνες, με σκοπό να συγκροτηθούν ανταρτικές ομάδες στη Μακεδονία, στην Ήπειρο και στη Θράκη. Ίδρυσε την οργάνωση «Ελευθερία» και δημιούργησε ανταρτικές ομάδες στην Κεντρική Μακεδονία,
στις περιοχές Νιγρίτας, Λαχανά, Καλοκάστρου. Όμως προδόθηκε στις κατοχικές αρχές και μεταμφιεσμένος σε ιερωμένο επέστρεψε στην Αθήνα, όπου τον Απρίλιο του 1942 ίδρυσε μαζί με άλλους την οργάνωση Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση(ΕΚΚΑ).
Στις 20 Απριλίου 1943 συγκροτήθηκε το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων στην Παρνασσίδα. και ονομάστηκε έτσι από το ομώνυμο θρυλικό Σύνταγμα του Ν. Πλαστήρα, που έδρασε στην Ουκρανία και στη Μικρασιατική Εκστρατεία με απαράμιλλο ηρωισμό και δόξα.
Στις 17 Απριλίου 1944 με εντολή του Άρη Βελουχιώτη άρχισε επίθεση κατά του Συντάγματος από δύναμη 5.000 ανδρών του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ) στην τοποθεσία Κλήμα Δωρίδος, με αποτέλεσμα να διαλυθεί το 5/42ΣΕ, η δύναμη του οποίου ανερχόταν σε 500 αξιωματικούς και αντάρτες. Οι απώλειες ήταν τρομακτικές( πάνω από 300 άτομα) .και το Σύνταγμα αναδιπλώθηκε προς τα νότια και τα ανατολικά. Ο Ψαρρός παρέμεινε στην Σκάλα Καραΐσκου και παραδόθηκε στο Τάγμα του ΕΛΑΣ(καπετάνιος του Τάγματος ο Νικηφόρος, πρώην ανθυπίλαρχος Δ. Δημητρίου). Κατά την πορεία συναντήθηκε με το 36ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ με Διοικητή τον απόστρατο Ταγματάρχη Μηχανικού Ευθύμιο Ζούλα, ο οποίος διέταξε έναν σωματοφύλακά του να εκτελέσει «εν ψυχρώ» με ριπή αυτόματου όπλου τον Ψαρρό , όπως και έγινε. Το πτώμα του μεταφέρθηκε και θάφτηκε στο χωριό Κλήμα Δωρίδος και στον τάφο του τέθηκε η επιγραφή « Συνταγματάρχης Ψαρρός , Προδότης της Πατρίδος».
Σήμερα έχει αναγερθεί στην κορυφή του υψώματος 424 το Μαυσωλείο του 5/42 Σ Ε, όπου έχουν εναποτεθεί και τα οστά όλων των νεκρών του Συντάγματος. Ένας λευκός Σταυρός ύψους 15 μ δεσπόζει πάνω στο ύψωμα και είναι ορατός από απόσταση χιλιομέτρων για να θυμίζει τη θυσία του 5/42 ΣΕ.
Προτομή του Δημήτριου Ψαρρού έχει στηθεί στην είσοδο της Άμφισσας. Το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Οπλιτών Πυροβολικού στη Θήβα φέρει το όνομα του Σχη Δ. Ψαρρού όπως και πολλοί δρόμοι.
Ο Ευθύμιος Ζούλας φέρεται ότι κατέφυγε στο «Σιδηρούν Παραπέτασμα», και ότι πέθανε καταφρονημένος, εγκαταλελειμμένος, νοσηλευόμενος σε Ψυχιατρείο.
Ο Δημήτριος Ψαρρός το 1945, προήχθη τιμητικά σε Σχη και σε Υποστράτηγο από τη χρονολογία της εκτέλεσής του,17 Απριλίου 1944.